Inhoud
Heftrucks zijn eenvoudig wendbare hefvoertuigen, die snel reageren. Dit is natuurlijk erg praktisch voor het dagelijks gebruik in uw bedrijf, maar het brengt ook risico’s met zich mee. Als de bestuurder niet goed omgaat met het voertuig of onvoldoende gekwalificeerd is, kan de heftruck omslaan bij het remmen of bij het nemen van scherpe bochten. Ook als het zwaartepunt van de lading verschuift, kan dit voor ongelukken zorgen. Bovendien steekt de laadvork aan de voor- of zijkant uit bij het rijden – en dat bij snelheden tot 40 km/u.
Om het risico op ongevallen zo laag mogelijk te houden, zowel voor de bestuurders als voor andere werknemers, gelden er speciale veiligheidsvoorschriften voor heftrucks. In dit artikel leest u meer over de voorschriften voor het rijden met een heftruck en de meest voorkomende ongelukken. Daarnaast geven we tips voor het leren besturen van een heftruck en over hoe u er zo veilig mogelijk mee omgaat.
Let op: In dit artikel vindt u een overzicht van richtlijnen en veiligheidsinstructies die betrekking hebben op vorkheftrucks – dat wil zeggen, heftrucks met een contragewicht. Voertuigen zoals palletwagens of stapelaars vallen hier niet onder.
Wetten en regels ter verhoging van de veiligheid bij heftrucks
U bent als werkgever verplicht een risicoinventarisatie en -evaluatie (RI&E) uit te voeren om te analyseren aan welke gevaren uw werknemers kunnen worden blootgesteld. Uiteraard hoort het besturen van heftrucks en andere hefvoertuigen daarbij. Laat de RI&E bij voorkeur door een externe deskundige doen, analyseer de risico’s en bespreek mogelijke maatregelen. Als het gaat om vervoeren, laden en lossen met hefvoertuigen geldt: iedereen heeft baat bij vaste afspraken. Naast de RI&E maakt u een verkeersplan waarin de verkeersstromen van personen en goederen in het bedrijf worden geregeld, inclusief zaken als bewegwijzering, snelheidsbegrenzing en het scheiden van vracht- en personenverkeer.
De belangrijkste wetgeving voor het rijden op een heftruck staat in het Arbobesluit: in hoofdstuk 7, artikel 7.17 staan de eisen voor het gebruik met alle mobiele arbeidsmiddelen, in artikel 7.18 staan bepalingen voor hijs- en hefvoertuigen.
In Artikel 7.17 van het Arbobesluit staat onder andere dat mobiele arbeidsmiddelen ‘alleen door personen met specifieke deskundigheid mogen worden bestuurd’. Dat kan in dit geval een heftruckrijbewijs, een stapelaarcertificaat of een VCA zijn – de deskundige die voor u de RI&E opstelt, kan u hierover adviseren. Ook uw verzekeraar zal eisen dat uw heftruckbestuurders beschikken over de juiste certificaten.
De personen binnen uw bedrijf die een gemotoriseerd arbeidsmiddel besturen, moeten minstens 16 jaar oud zijn en mogen dit tot hun 18e alleen onder toezicht doen. Dat geldt dus ook voor heftrucks.
Verder bent u verantwoordelijk voor het materieel zelf. U moet er onder andere voor zorgen:
- dat de bestuurder van een heftruck goed wordt beschermd door een cabine;
- dat er een systeem aanwezig is dat kantelen voorkomt;
- dat de bestuurder niet aan een ontoelaatbare hoeveelheid trillingen wordt blootgesteld;
- dat het voertuig in kwestie geschikt is voor de lasten die in uw bedrijf worden vervoerd;
- dat de bedrijfsomgeving waarin wordt gewerkt is ingericht op het veilig gebruik van heftrucks;
- dat elektrische heftrucks met een vaste zitplaats zijn voorzien van een automatische stroomonderbreker die de rijaandrijving automatisch blokkeert bij het verlaten van het voertuig;
- dat de hefvoertuigen periodiek worden gekeurd en onderhouden, minstens één keer per jaar;
- dat de heftrucks zijn voorzien van een duidelijk leesbare typeplaat en een werklastdiagram.
Arbeidsongevallen met heftrucks: waar ligt het aan?
De database Storybuilder van het RVIM vermeldt in totaal 2179 ernstige ongevallen met heftrucks. Aanrijdingen met voetgangers komen het meeste voor (41%), gevolgd door ongelukken waarbij de bestuurder de controle over het voertuig verliest (26%). Verreweg de meest voorkomende menselijke fout is het verlies van aandacht en concentratie, gevolgd door een gebrek aan kennis.
Hieronder een overzicht van wat er allemaal fout kan gaan bij het besturen van heftrucks:
| Ongeluk | Oorzaken |
|---|---|
| Aanrijdingen waarbij een heftruck een andere persoon verwondt | • Te hoge snelheid • Gebrekkig zicht • Ontbrekende markering op de grond • Nauwe gangen en laadzones • Onoplettendheid of nonchalance van bestuurder of slachtoffer |
| Vorkheftruck slaat om bij het heffen of in een bocht | • Toegestane draaglast overschreden • Ongelijkmatige verdeling van de lading • Te hoge snelheid |
| Vallende lading | • Lading niet goed vastgemaakt • Kleine goederen komen los te zitten • Gebrekkige verpakking |
| Verwondingen aan gewrichten, banden en pezen bij het in- en uitstappen | • Springen van grote hoogte • Ongelijkmatige ondergrond • Wegglijden op het trapje |
Terwijl het omslaan van een heftruck en ongelukken bij het in- en uitstappen de bestuurder treffen, zijn bij vallende ladingen en aanrijdingen vooral derden het slachtoffer. Daarom is het belangrijk dat niet alleen de bestuurders van heftrucks regelmatig veiligheidsinstructies krijgen, maar dat alle werknemers in magazijnen en productiehallen waar met vorkheftrucks wordt gewerkt door een veiligheidsfunctionaris op de gevaren worden gewezen en dat de veiligheidsborden goed zichtbaar zijn.
Ongelukken voorkomen: tips voor meer veiligheid bij het heftruck rijden
Gelukkig zijn er maatregelen die u kunt nemen om dergelijke incidenten te voorkomen. Zo kunt u uw werknemers beschermen als ze een heftruck besturen:
- Alleen bevoegde bestuurders mogen op een heftruck rijden, dat wil zeggen dat ze schriftelijke toestemming hebben om het hefvoertuig te mogen gebruiken:
Voorkom dat onbevoegden in de heftruck gaan rijden door hem altijd te vergrendelen en de sleutel op een veilige plek te bewaren. Afhankelijk van het model en de uitvoering van de heftruck is deze ook te vergrendelen met een pasje of veiligheidscode.
- Veiligheidscursussen voor alle bestuurders en betrokkenen:
Door middel van grondige en regelmatige veiligheidscursussen kunt u uw werknemers voorlichten over de risico’s, ze op de hoogte brengen van de voorschriften en ze instructies geven over veilig werken.
- Het opstellen van voorschriften voor veilig gedrag omtrent heftrucks:
Deze veiligheidsregels dienen als basis voor de voorlichting en scholing die u uw werknemers geeft op dit gebied. Deze voorschriften dienen duidelijk te worden opgehangen op de relevante plekken in uw bedrijf.
- Het nakomen van de regels over persoonlijke beschermingsmiddelen in het hele bedrijf:
Daarbij hoort het dragen van veiligheidshelmen, veiligheidsschoenen en waarschuwingshesjes.
- Dagelijkse inspectie van de heftrucks alvorens ze worden gebruikt:
Door de heftruck iedere ochtend te onderwerpen aan een korte, visuele en functionele inspectie, kunnen technische mankementen kunnen op tijd worden gesignaleerd. Zo kunt u defecte voertuigen voorlopig uit de roulatie nemen. Ook opzetstukken moeten op deze wijze worden gecontroleerd.
- Regelmatige reparaties en onderhoud:
Laat uw heftrucks jaarlijks keuren en onderhouden door de fabrikant of een gespecialiseerd bedrijf. Eventueel gebeurt dit in het kader van onderhoudscontracten. Zo weet u zeker dat uw heftrucks overeenkomstig de voorschriften functioneren. Op de hefvoertuigen wordt een keuringsbewijs aangebracht in de vorm van een sticker. Zonder zo’n keuringsbewijs mag er niet op de vorkheftruck worden gereden.
- Correct gebruik en bewegwijzering van transportwegen:
De transportwegen moeten breed genoeg zijn, vrijgehouden worden van obstakels en voorzien zijn van de juiste vloermarkeringen en waarschuwingsborden. Als de gangpaden tegelijk als transportweg en als voetpad gebruikt worden, is een barrière aan te bevelen. U kunt groothoekspiegels gebruiken op kruispunten om botsingen te voorkomen. Bij het nemen van bochten kan de bestuurder een keer toeteren om andere werknemers te waarschuwen.
- Snelheidslimiet respecteren:
Heftrucks dienen niet te snel over het bedrijfsterrein te rijden om ervoor te zorgen dat snel kan worden geremd. Voor bedrijfsterreinen bestaat geen maximaal toegestane snelheid, voor de openbare weg is dit 25 km/u. Zorg echter altijd voor een matige snelheid binnen uw bedrijf. Als de lading erg zwaar is, raden we aan nog langzamer te rijden.
- Zorg voor onbelemmerd zicht:
Dit houdt in dat de lading bij het rijden altijd in lage positie moet zijn. Als het gezichtsveld desondanks beperkt is, kan de vorkheftruck het beste achteruit naar zijn bestemming rijden. Het is ook verstandig om de lichten aan te doen, zelfs als de verlichting in het bedrijf goed is.
- Omslaan vermijden:
Heftrucks mogen alleen rijden met de lading neergelaten. Schansen en hellingen moeten in een rechte lijn benaderd worden, het liefst in z’n achteruit. Om te voorkomen dat een heftruck in een scherpe bocht omslaat, is het verstandig om gas terug te nemen voor u een bocht neemt.
- De lading moet goed vastzitten:
Afhankelijk van de lading kunt u deze vastzetten met bijvoorbeeld spanbanden of stretchfolie. Alvorens de lading met het vorkenbord op te pakken, moeten zowel de pallets als de lading op beschadigingen worden gecontroleerd. Daarnaast zijn veel hefvoertuigen met antislip-strips uitgerust om de goederen te beschermen en om veiliger te kunnen werken.
- Elektronische hulpsystemen gebruiken:
Hulpsystemen – zoals kantelbeveiliging – geven een piepsignaal ter waarschuwing als de heftruck dreigt om te slaan, te botsen of ergens vanaf te vallen.
Mag ik een heftruck besturen zonder certificaat?
Ja, u mag op een heftruck rijden zonder een speciaal heftruckrijbewijs. Maar de opleiding en training van de bestuurder van een heftruck is vaak wel van doorslaggevend belang voor de veiligheid op het werk. Er wordt daarom aangeraden om iedereen die op een heftruck rijdt een certificaat te laten behalen. Over het algemeen geldt:
- Voor het besturen van een hefvoertuig hebt u geen rijbewijs nodig, ongeacht of het gaat om een palletwagen, stapelaar of heftruck. De wet geeft wel aan dat mobiele arbeidsmiddelen ‘alleen door personen met specifieke deskundigheid mogen worden bestuurd’. Als u in het bezit bent van een heftruckrijbewijs, dan staat uw specifieke deskundigheid zwart op wit.
- Voor het besturen van een reachtruck is er een speciale opleiding. Het conventionele heftruckrijbewijs is hiervoor niet afdoende. Andersom biedt een reachtruckcertificaat geen garantie dat u veilig een heftruck kunt besturen.
- Voor het behalen van een stapelaarcertificaat, reachtruck- of heftruckrijbewijs zijn lichamelijke en geestelijke gezondheid een belangrijke voorwaarde. Deze worden tijdens een medische keuring gecontroleerd.
- Als u op de openbare weg rijdt met een vorkheftruck die breder is dan 130 cm, dan moet u beschikken over een T-rijbewijs. Dit hoeft niet als u met dezelfde heftruck over het bedrijfsterrein rijdt.
Zo leert u het besturen van een heftruck
Als u aan de noodzakelijke voorwaarden, zoals toestemming van het bedrijf en mentale en fysieke geschiktheid, hebt voldaan, kunt u zich aanmelden bij een erkend bedrijf voor een opleiding tot heftruckbestuurder.
De basisopleiding duurt meestal een of twee dagen. In het praktijkexamen moet u laten zien dat u alle veiligheidsvoorschriften kent en goed kunt naleven bij gebruikelijke rij- en stapeloefeningen. Als u slaagt, krijgt u een heftruckrijbewijs dat 5 jaar geldig is.
Zelfs als uw werknemers al een heftruckrijbewijs hebben en dus formeel een heftruck mogen besturen, moeten ze adequate, bedrijfsinterne instructies krijgen over het model dat ze uiteindelijk gaan gebruiken. Zo kan dieper worden ingaan op de specifieke functies van de heftruck en de interne voorschriften in het bedrijf.
Veelgestelde vragen over veiligheid bij het rijden op een heftruck
De meeste ongevallen met heftrucks op de werkplek zijn te wijten aan de belemmering van het zicht, overschrijding van de laadcapaciteit, een ongelijke verdeling van de lading, onvoldoende vastzetten van de lading en te hoge snelheid. In het ergste geval leiden deze fouten tot botsingen, het vallen van de lading of het kantelen van de heftruck.
Goed opgeleid personeel, regelmatige keuringen en onderhoud van de heftruck, naleving van de arbovoorschriften, alsmede het zorgvuldig vastzetten van de lading en een voorzichtige rijstijl op het bedrijfsterrein verminderen het risico op ongevallen aanzienlijk.
Als het gaat om de veiligheid van uw werknemers, moet u zich altijd aan de Arbowet houden: zo mag een oververmoeide of zieke werknemer – uiteraard – geen heftruck besturen. Maar er zijn ook specifieke wettelijke voorschriften voor het gebruik van vorkheftrucks. Hoofdstuk 7, artikelen 7.17 en 7.18 van het Arbobesluit stellen eisen aan zowel het materieel als hoe daarmee moet worden omgegaan. Daarnaast bent u volgens de Arbowet verplicht om een RI&-E te laten doen, en dus ook de risico’s van het gebruik van hefvoertuigen te evalueren.
U mag in principe op alle soorten heftrucks rijden zonder heftruckrijbewijs, maar dit wordt niet aangeraden. Omdat in de wet staat dat mobiele arbeidsmiddelen ‘alleen door personen met specifieke deskundigheid mogen worden bestuurd’ is het raadzaam om iedereen die op een heftruck gaat rijden eerst een heftruckrijbewijs te laten behalen.
Let op: de hier genoemde voorschriften zijn slechts een keuze uit de belangrijkste wettelijke richtlijnen. Voor gedetailleerde informatie verwijzen we u naar de hier weergegeven voorschriften en wetten. In geval van twijfel over de concrete toepassing van de regels dient u zich tot een deskundige te richten.
Bron afbeelding:
© Jungheinrich AG
